Nghị định số 254/2025/NĐ-CP ngày 26/9/2025 của Chính phủ quy định về quản lý, thanh toán, quyết toán dự án sử dụng vốn đầu tư công đã thay thế Nghị định 99/2021/NĐ-CP và mang lại nhiều điểm mới quan trọng, chủ yếu tập trung vào việc thống nhất quy trình, rút ngắn thời gian và tăng cường trách nhiệm trong quản lý vốn đầu tư công.
Dưới đây là các điểm mới chi tiết và nổi bật nhất:
I. Thay đổi về Quy trình kiểm soát và Thanh toán vốn
Đây là thay đổi căn bản nhất nhằm khắc phục tình trạng chậm giải ngân và phức tạp về thủ tục:
1. Áp dụng thống nhất cơ chế "Kiểm soát trước, Thanh toán sau"
- Loại bỏ cơ chế "kiểm soát kép": Nghị định 254/2025/NĐ-CP bãi bỏ hoàn toàn cơ chế thanh toán theo hai giai đoạn (gồm "Thanh toán trước, kiểm soát sau" khi giải ngân chưa đạt 80% giá trị hợp đồng và "Kiểm soát trước, thanh toán sau" khi đạt 80%) đã tồn tại trước đây.
- Thống nhất một quy trình: Chỉ áp dụng duy nhất hình thức "Kiểm soát trước, Thanh toán sau" cho tất cả các khoản chi vốn đầu tư công. Điều này giúp đơn giản hóa thủ tục và tăng cường kiểm soát ngay từ đầu.
2. Rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ
Để đẩy nhanh tiến độ giải ngân, Nghị định mới đã rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ tại Kho bạc Nhà nước:
- Thời gian giải quyết hồ sơ thanh toán khối lượng hoàn thành tối đa còn 02 ngày làm việc (giảm so với 03 ngày làm việc theo Nghị định cũ).
- Thời gian giải quyết đối với các khoản tạm ứng tối đa còn 01 ngày làm việc (giảm so với Nghị định cũ).
3. Tăng cường vai trò kiểm soát của Kho bạc Nhà nước (KBNN)
- KBNN là đơn vị kiểm soát duy nhất: KBNN được giao trách nhiệm trực tiếp kiểm soát, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư công, bao gồm cả tạm ứng, thanh toán khối lượng hoàn thành.
- Chủ đầu tư mở tài khoản riêng: Các chủ đầu tư dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước phải mở tài khoản thanh toán riêng tại KBNN nơi thuận tiện cho giao dịch.
4. Thay đổi về Hồ sơ thanh toán (Hướng đến "Kiến trúc Hồ sơ Đột phá")
Cơ quan thanh toán (KBNN) tập trung kiểm soát dựa trên tính pháp lý của hồ sơ và thông tin tổng hợp, cụ thể:
- KBNN sẽ căn cứ vào các Bảng tổng hợp thông tin (Hợp đồng, Dự toán, Bồi thường, Hỗ trợ, Tái định cư) do Chủ đầu tư cung cấp để thực hiện giải ngân.
- Việc này nhằm chuyển trọng tâm kiểm soát từ việc kiểm tra chi tiết từng chứng từ sang trách nhiệm thẩm định, cam kết của Chủ đầu tư về tính hợp lệ của hồ sơ.
II. Quy định chi tiết về Quyết toán vốn đầu tư công
1. Quy định về Quyết toán dự án thành phần, tiểu dự án
Nghị định quy định rõ việc thực hiện quyết toán vốn đầu tư công đối với:
- Dự án thành phần, tiểu dự án được tách ra độc lập để quản lý và thực hiện.
- Công trình, hạng mục công trình độc lập hoàn thành trong dự án.
2. Cập nhật theo Luật Ngân sách nhà nước (có hiệu lực từ năm 2026)
- Nghị định 254/2025/NĐ-CP đã có những sửa đổi, cập nhật phù hợp với Luật Ngân sách nhà nước 2025 (có hiệu lực từ năm ngân sách 2026).
- Đáng chú ý là bỏ nội dung quy định cơ quan tài chính các cấp thẩm định báo cáo quyết toán theo niên độ, thay vào đó quy định cơ chế chuyển tiếp và áp dụng các mẫu biểu mới theo Thông tư hướng dẫn.
III. Các quy định khác
- Phạm vi áp dụng: Áp dụng cho nhiệm vụ, dự án đầu tư công sử dụng vốn ngân sách nhà nước và vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành để đầu tư.
- Vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài: Quy trình, thủ tục thanh toán và quyết toán thực hiện theo Nghị định này, trừ trường hợp điều ước quốc tế có quy định khác.
- Hạch toán vốn đóng góp bằng hiện vật: Quy định rõ cách thức hạch toán các nguồn vốn đóng góp bằng hiện vật, ngày công lao động vào giá trị công trình, dự án để theo dõi, quản lý, tăng tính minh bạch cho các dự án có sự tham gia của cộng đồng.
- Đồng bộ với Thông tư hướng dẫn: Ngay sau khi ban hành Nghị định 254/2025/NĐ-CP, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 91/2025/TT-BTC để hướng dẫn chi tiết hệ thống mẫu biểu quyết toán, đảm bảo việc áp dụng pháp luật được đồng bộ và kịp thời.
Những điểm mới này cho thấy sự quyết tâm của Chính phủ trong việc siết chặt kỷ luật, tăng tính minh bạch và đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công để nguồn vốn này trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Thanh tra - Pháp chế